خیاطی دنیایی از اصطلاحات و واژگان خاص خود است. در زیر، 56 اصطلاح رایج و متداول در خیاطی را برایتان فهرست کرده‌ام:
حدود دو سال پیش که خیاطی را به صورت تخصصی شروع کردم، می‌دانستم این حرفه هم مانند هر تخصص دیگری اصطلاحاتی دارد که باید به مرور و در هر کلاس از درس خود بیاموزم اما هرگز فکر نمی‌کردم تا این حد نیاز به یادگیری کلمات و اصطلاحات تخصصی داشته باشد.
وظیفه خود دانستم تا 56 مورد از مهم ترین اصطلاحات خیاطی را که هر مبتدی باید بیاموزد تا دروس را بهتر بفهمد در اختیار شما قرار دهم تا بتوانید با آگاهی بیشتری این حرفه جذاب را بیاموزید.
اصطلاح رایج خیاطی
این 56 مورد به شرح زیر است:
- دوخت: اولین اصطلاحی که شما از استاد خود در کلاس خیاطی می‌شنوید، دوختن است به معنای ایجاد اتصال بین دو تکه پارچه با استفاده از سوزن و نخ که به دو روش دوخت دستی و دوخت با چرخ خیاطی صورت می‌پذیرد.
- پارچه: برای دوختن و ساختن یک اثر جدید شما به مواد اولیه نیاز دارید ماده یا وسایل اولیه برای دوختن و خیاطی؛ پارچه محسوب می‌شود که معمولاً از پنبه، پلی‌استر، ابریشم و … ساخته می‌شود.
- سوزن: مهم ترین ابزار دوختن سوزن است و از آن برای اتصال پارچه‌ها استفاده می‌کنند و در نهایت جهت عبور نخ از پارچه و ایجاد دوخت‌ها استفاده می‌شود.
- نخ: در واقع پیوند بین پارچه و سوزن را نخ ایجاد می‌کند؛ ماده‌ای از جنس پنبه، پلی‌استر یا نایلون در حرفه خیاطی به کار می‌رود.
- ماشین خیاطی: امروزه به این ماشین چرخ خیاطی می‌گویند انواع اتوماتیک، برقی یا دستی برای ایجاد دوخت، سرعت بخشیدن و ظرافت در خیاطی کاربرد ویژه‌ای دارد.
- پترون: پترون یا پاترون در واقع همان الگوهای برش شده و آماده‌ای هستند که برای دوخت انواع لباس روی پارچه قرار می‌دهند تا برش بی نقصی داشته باشند. (این اصطلاح در تولیدات عمده البسه کمک به سزایی دارد.)
- درز: دوختن یا ایجاد دوخت در مرزهای پارچه.
- خیاط: روند تولید یک لباس در نهایت به یک خیاط حرفه‌ای می‌رسد شخصی که پارچه‌ها را با وسواس و دقت بسیار زیاد برش می‌دهد و به هم می‌دوزد، در واقع خروجی کار طراحان لباس را تولید می‌کند.
- کش‌دوزی: زمانی که نخ کشی جایگزین نخ ساده شود، نوعی دوخت با استفاده از نخ‌های کشی انجام می‌شود که نه تنها به لباس‌ها انعطاف‌پذیری می‌دهد بلکه تخصص خیاط را نیز به رخ می‌کشد.
- کش پاپلین: پاپلین یا پوپلین نوعی نخ پنبه‌ای با ترکیب اسپندکس است که سبب کشسانی شده و برای دوخت البسه‌ای با جنس استرچ بسیار کاربرد دارد.
- زیپ: می‌توان زیپ را یک ابزار برای راحتی لباس یا حتی یک وسیله تکمیل کننده لباس دانست همه ما با کاربرد زیپ در تولید انواع البسه به خوبی آگاهیم.
- دکمه: لوازم جانبی تکمیل کننده یا تزیین کننده لباس است که علاوه بر راحتی و دیزاین لباس می‌توان در بخش های دیگر خیاطی نیز از دکمه استفاده کرد. دکمه‌ها در طراحی لباس نقش اشرافی گری یا حتی لوکس بودن را به فرد اضافه می‌کنند.
- پارچه ژاکارد: پارچه‌ای با طراحی‌های بافتی و سه‌بعدی.
- یقه: قسمتی از لباس که گردن را پوشش می‌دهد.
- یقه شال: یقه شال یا یقه آرشال مدلی منحنی طراحی شده که سر خود لباس دوخته می‌شود و برای انواع کت، مانتو و پالتوهای زنانه کاربرد دارد.
- دامن: در خیاطی به بخش پایینی لباس که از سطح کمر به پایین می‌آید دامن می‌گویند.
- دوخت دستی: دوخت پارچه‌ها با دست و سوزن به جای استفاده از ماشین خیاطی.
- شیب دوزی: دوختن با شیب‌های مختلف برای ایجاد طرح‌های خاص.
- پلیسه: ایجاد پلیسه در واقع ایجاد چین خوردگی‌های منظم و دقیق روی بخش‌های مختلف لباس از جمله روی کمر، روی آستین و یا روی جیب است که ظاهر کلاسیک به لباس خواهد داد.
- برش کلوش: یکی از زیباترین برش‌ها در پارچه، برش کلوش است. این برش را در بخش‌های مختلفی از لباس استفاده می‌کنند. برای مثال در بخش دامن برش نیم کلوش و تمام کلوش داریم که تفاوت آن در نوع تا کردن پارچه است.
- آستری: آستری در واقع یک پارچه از جنس و ضخامت‌های مختلف است که در داخل لباس دوخته شده و سبب ایستایی و خوش دوختی لباس می‌شود.
- مرغک: مرغک یک اصطلاح جالب است که به یک تکه کوچک پارچه برش شده می‌گویند که زیر فاق شلوار دوخته می‌شود.
- تمیز دوزی یا لبه دوزی: از این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که برای پاک دوزی درز لباس‌ها پایین دامن‌ها و غیره بخواهیم از ریش ریش شدن پارچه جلوگیری کنیم. این پاک دوزی بستگی به نوع پارچه دارد.
- پیلی یک طرفه: یکی از زیباترین و ساده ترین انواع پیلی (نوع کوچک پلیسه) پلی یک طرفه یا پیلی خوابیده است.
- پیلی دو طرفه یا پیلسه‌ای که از دو طرف تا می‌پذیرد و اصطلاحا به آن پلیسه گرد نیز می‌گویند.
- چرخ‌دوزی: دوختن پارچه‌ها با استفاده از ماشین چرخ‌دوزی.
- گیپور: تزئیناتی که برای اتصال به لباس‌ها و تزئین ظاهری استفاده می‌شود..
- ساسون: این اصطلاح اغلب در تعمیر لباس به کار می‌رود در واقع زمانی که نیاز باشد تا بخشی از لباس را تنگ کرد یا اندامی‌تر کرد از این تکنیک استفاده می‌کنند.
- ژانت: ژانت‌ها اصطلاح نیستند نوعی ابزارهای کوچک هستند که بخش‌های مختلف آستین لباس را با کمک آن بی نقص اتو می‌کنند.
- جیب فیلتو یا فیلتاپ: این جیب یکی از محبوب ترین جیب‌ها برای اورکت و بارانی است دو درز اریب را جلوی لباس ایجاد می‌کنند و سپس فیلتاپ‌ها را داخل آن درزها می‌دوزند.
- کرسله: کرسله یک کمر نواری زیباست که در شلوار و دامن دوخته می‌شود.
- گرادینگ: وقتی که یک سایز بزرگ‌تر را به یک سایز کوچک‌تر تبدیل می‌کنیم در واقع گرادینگ انجام داده‌ایم.
- پیلی تخت: به پیلی یا پلیسه‌های داخلی و مخفی لباس پیلی تخت می‌گویند.
- پای کلاغ : به محکم کاری کردن در ناحیه پلیسه‌ها پای کلاغ می‌گویند.
- لقی: به بخش‌هایی از لباس که دچار افتادگی یا کیست می‌شوند و در تن مانکن دفرمگی دارند را لقی می‌گویند و وقتی خیاط روی لباس یا حتی قبل از برش روی الگو از بین می‌برد اصطلاحا لقی گیری می‌گویند.
- پنس: پنس‌ها برای تغییر فرم لباس یا تنگ و گشاد کردن یک لباس به کار می‌روند.
- اوز مان: وقتی در الگوی خیاطی فضای خالی ایجاد می‌کنیم در واقع اوز مان داده‌ایم.
- اپلیکه دوزی: به نوعی برش که از بخش زیبای طراحی‌های موجود روی پارچه گیپور است می‌گویند این تکه برش زیبا را به عنوان خرج کار در لباس ها به کار می‌رود.
- پیلی چاقویی: یک پیلی ساده و معمولی اما باریک است که در تمام لباس استفاده می‌شود.
- فاصا : اگر استاد شما گفت چند فاصا بزن یعنی از تکنیک کوک شل استفاده کنید.
- اشل: به گونیای خیاطی که با آن منحنی‌های مختلف ایجا می‌کنند اشل گویند.
- وتاژ: این اصطلاح را زمانی به کار می‌بریم که اختلاف اندازه قدی پشت و قسمت جلویی لباس هنگام کشیدن الگو بیش از 7 سانتی متر باشد در این صورت فرد دچار وتاژ یا قوز است.
- شومیز: به پیراهن ساده با دکمه جلو که برای آقایان و بانوان کاربرد دارد شومیز می‌گویند.
- تایور: نام دیگر کت را خیاطان تایور گویند.
- نقطه موازنه: این نقطه در دوخت لباس بسیار اهمیت دارد در واقع همان نقاطی هستند که روی یکدیگر افتاده و به عنوان راهنما در روند دوخت محسوب می‌شوند.
- ژوزفین: به اغلب برش‌هایی که زیر سینه می‌زنند ژوزفین گویند.
- اتون کلار: یقه‌های ب ب ای که روی پایه دوخته شوند.
- یقه چینی یا سه سانتی: به پایه یقه مردانه یقه سه سانتی، یقه ایستاده یا یقه چینی گفته می‌شود.
- بالا تنه غیر متقارن: در واقع لباس‌هایی که یقه قرینه ندارند و هر طرف یقه با طرف دیگر تفاوت دارد.
- لایه چسب: به لایه‌ای که در درزها، یقه‌ها و برخی بخش‌های دیگر لباس به کار می‌روند لایه چسب می‌گویند.
- اتو سرد: برای تثبیت لایه چسب بعد از اتوی بخار باید از اتوی سرد استفاده کرد اتوی سرد اصولا یک تکه سنگ مرمر سنگین و تخت است.
- زانفیکس: به یک نوع چسب خشک نواری یا پودری گفته می‌شود که دو لایه پارچه را توسط اتو بخار و سپس اتوی سرد به هم می‌چسباند.
- نخ ترویرا: این نخ که به نخ جوراب نیز معروف است اصولا در خیاطی برای چرخ سردوزی استفاده می‌شود.
- رولت خیاطی: یک ابزار برای رد انداختن الگو روی پارچه
- نخ عمامه: برای شکیل‌تر نمایش دادن درزها و شلال دوزی از این نخ استفاده می‌شود.
- فلد: در بخش بالا تنه دقیقا وسط لباس یک درز به کار می‌رود اصطلاحا به آن درز فلد گفته می‌شود.